4 دلیل پایان دوران افسانه‌ای تولید نفت عربستان/ تحریم به تهِ خط رسید

فارس در یک گزارش تحلیلی نوشت منابع خبری از تلاش جدی‌تر عربستان برای تولید نفت از میادین دریایی این کشور خبر می‌دهند. در نگاه نخست توجه به توسعه بیشتر میادین دریایی چندان به چشم نمی‌آید. عربستان به جز میادین عظیم خشکی خود، در دریا نیز میادینی دارد که اتفاقا بخشی از این میادین نیز با ایران مشترک هستند. در اغلب این میادین نیز عربستان برداشت بسیار بیشتری نسبت به کشورمان دارد.

میادین مشترک ایران و عربستان در طرف ایرانی فروزان، اسفندیار، فرزاد Aو فرزاد Bنامیده می‌شوند و عربستان درباره سهم خود از میدان آرش نیز که بین ایران و کویت مشترک است ادعاهایی دارد. تنها برای نمونه عربستان از میدان فروزان بیش از 400 هزار بشکه در روز یعنی رقمی 10 برابر برداشت 45 هزار بشکه‌ای ایران نفت برداشت می‌کند.

اما عربستان چرا نسبت به توسعه میادین فراساحل خود توجه بیشتری نشان می‌دهد؟ آن هم در شرایطی که تنها یک میدان فوق عظیم « غوار» تولید هیولاوار روزانه 5 میلیون بشکه‌ای را به مالکان عرب-آمریکایی شرکت نفت عربستان ( آرامکو ) هدیه داده است. علاوه بر این تولید نفت در خشکی بسیار ارزان‌تر از بخش دریا بوده و با ریسک کمتری مواجه است.

شاید در رصد دیگر اخبار منطقه بتوان پاسخی برای این پرسش جست‌وجو کرد. دو هفته پیش بود که روزنامه عربستانی الوئام طی گزارشی اعلام کرد استان القصیم عربستان با بحران سوخت مواجه شده است و حتی برخی پمپ بنزین ها در این استان تعطیل شده است. دامنه این بحران حتی تا ریاض پایتخت عربستان نیز کشید شد و صف‌های طویلی در جایگاه‌های عرضه سوخت تشکیل شد. صاحبان پمپ بنزین ها شرکت نفتی آرامکو را عامل بروز این بحران می دانند و می گویند این شرکت از تحویل فرآورده های نفتی به آن ها خودداری می کند.

کمبود سوخت در بزرگترین تولیدکننده و مالک بزرگترین ذخایر نفت جهان یعنی عربستان بیشتر به یک شوخی می‌ماند تا واقعیت، اما عصبانیت مردم معطل مانده در صف‌های طولانی در جاده‌های منتهی به پمپ‌های بنزین استان الوئام جدی‌تر از آن است که بتوان از آن به راحتی گذشت. دلایل متفاوتی درباره علت این کمبود گزارش شد. منابعی از مشکلات پالایشی سخن گفتند و بعضی درباره اثرات حمله سایبری به آرامکو گمانه زنی کردند اما بعضی منابع نیز معتقد بودند دلیل کمبود سوخت، کاهش نفت تحویلی به پالایشگاه‌های عربستان در آن مقطع بوده است. این منابع می‌گفتند عربستان به دلیل ناتوانی در عمل به تعهد تولید بیشتر نفت به منظور پوشش کمبود نفت ایران در بازار جهانی نفت، از مصرف داخلی خود کاسته تا بتواند تعهدات خارجی خود را عملیاتی کرده و جلوی افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی را بگیرد.

عربستان قول داده بود جلوی افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی را بوسیله بالا بردن تولید نفت خود بگیرد اما در عمل میادینی که تصور می‌شد به راحتی می‌توانند 12 میلیون بشکه در روز نفت تولید کنند حتی نتوانستند تولید نفت عربستان را بالای 10 میلیون بشکه در روز تثبیت کنند.

تعهد عربستان در جایگزینی نفت ایران در یک بحران واقعی سنجش خوبی برای بازار انرژی بود تا دریابد آیا در شرایط بحرانی که به خصوص در خاورمیانه به دلایل مختلفی در حال اوج‌گیری است، عربستان خواهد توانست از نگرانی‌ها درباره تامین انرژی بکاهد یا نه؟ ناتوانی عربستان حتی به همراه شرکایی چون امارات و کویت در جایگزین کردن کامل نفت ایران در بازارهای جهانی نشان داد گمانه‌زنی‌ها درباره غلط بودن ادعاهای تولید‌کنندگان حاشیه خلیج‌فارس چه در زمینه میزان ذخایر قابل برداشت و چه در زمینه ظرفیت تولید نفت چندان هم بی‌راه نبوده است.

در واقع به همین دلیل است که عربستان به توسعه و تولید از میادین دریایی خود سرعت بخشیده است تا کاهش تولید نفت ناشی از افت تولید میادین اصلی خود را جبران کند. در عین حال تلاش عربستان برای جبران افت تولید میادین نفتی ناشی از فشار شدید برای تولید بیشتر از این میادین در کنار عمر بالای اغلب این میادین به توسعه میادین دریایی محدود و محصور نشده است. به جز تلاش عربستان برای یافتن منابع گاز و یا وارد کردن چنین منابعی به منظور تزریق در میادین پیر نفتی این کشور، شرکت دولتی نفت عربستان تلاش می‌کند میادین خشکی قدیمی نفت سنگین خود را نیز احیا کند و حتی به سراغ قدیمی‌ترین میادین نفتی خود رفته است. آرامکو در بهمن ماه گذشته اعلام کرد در نظر دارد تولید دوباره نفت خام از میدان دمام، قدیمی ترین میدان نفتی عربستان را برای نخستین بار و پس از گذشت  30 سال از سر بگیرد.

اما این همه ماجرا نیست. مصرف بالای انرژی در عربستان بزرگترین تولید کننده نفت جهان را با چالشی دیگر مواجه کرده است چنانکه موسسه مالی سیتی گروپ با اشاره به رشد بالای مصرف نفت خام در عربستان پیش بینی کرده است بزرگترین صادرکننده نفت جهان تا 18 سال دیگر یعنی سال 2030 میلادی به وارد کننده نفت تبدیل خواهد شد.

امروز آرامکو برای برداشت نفت از «غوار» روزانه بیش از دو میلیون بشکه آب به این میدان تزریق می‌کند. چنین حجمی از تزریق آب معمولا در دوره‌های پایانی برداشت از میادین نفتی انجام می‌شود.

اگرچه مسئولان نفتی عربستان هنوز هم با ارسال پالس‌هایی به بازار جهانی نفت تلاش می‌کنند وانمود کنند متحد قابل اتکایی برای مصرف‌کنندگان به خصوص در غرب محسوب می‌شوند،اما واقعیت آن است که عربستان از عمل به تعهدات خود درباره ایجاد تعادل در بازار نفت به نفع مصرف‌کنندگان ناتوان شده است.

ناتوانی عربستان در کنترل قیمت نفت با افزایش تولید، تلاش این کشور برای توسعه سریع میادین دریایی و بازگشت به تولید نفت از میادین قدیمی نفت در کنار مصرف روزافزون داخلی شواهدی بر این مدعای کارشناسان است که زمان تولید افسانه‌ای نفت عربستان به پایان رسیده و غربی‌ها در برنامه‌ریزی‌های خود در آینده و در پیش گرفتن سیاست‌های غیرعاقلانه‌ای چون تحریم نفت ایران نمی‌توانند همچون گذشته روی این متحد سر سپرده حساب باز کنند.